کتاب
یادداشت‌های عصر شب
جلد دوم
(۵۰ مقاله‌ی سیاسی ــ اجتماعی)
۱۴۰۰ و ۱۴۰۱
سعید عبداللهی
دریافت کتاب:
https://navid-azadi.com/images/pdf/yaadaashat%20shab02.pdf
پیش‌نوشتار
پاسخ به ضرورت روشنفکری و روشنگری
در این مملکت دست روی هر چیزی بگذاری، رنگ سیاسی دارد. دیری‌ست تمامیت‌خواهیِ مستقر، با این مملکت چنین کرده است. حیرت‌انگیز است؛ این‌همه دخالت سیاست در جزئیات زندگی و حتا قواره‌ی آدم‌ها. در این مملکت به هر طرف که بپیچی، به دیوار سیاست می‌خوری! در مقابل‌اش یا باید تن‌دهی، تحمل‌اش کنی، بپذیری‌اش که هست و چاره‌یی نیست، یا باید فاصله بگیری، تمام قامتش را ببینی، بشناسی‌اش و خود را با آن تعیین تکلیف کنی.
این تعیین تکلیف کردن یا نکردن، با خودش مشغله‌ها می‌آورد و می‌شود همان رنگ سیاسیِ زورکی در این مملکت دیکتاتورزده؛ که زندگی معمولیِ مردمان، آویزان سیاست حاکم می‌شود، آموزش همین‌طور، هنر و فرهنگ همین‌طور، شعر و ادبیات همین‌طور، نوع پوشش همین‌طور و دست روی هر چیز که بگذاری، نشان از دخالت اعتقاد شخص اول مملکت در آن است!
در دیگ صدجوش سیاست آلوده به دربار و مذهب و منافع در ایران، اگر سر تسلیم به رضا و سکوت ــ و فریب خودت ــ پایین نگیری، باید تصمیم به کاری بگیری و قدم به راهی. تشخیص «راست» از «انحراف»، «سالم» از «آلوده»، «اصالت» از «ابتذال» و «آزادی» از «بدل»، می‌شود هنر و فضیلت روشنفکری و روشنگری.
هوشیاری درروشنگریِ این عرصه‌ی پرکشاکش و تلاش برای پالایش دیگ صدجوش آن، می‌شود راهنمای پس زدن هیمنه‌ی سیاست زوریِ تمامیت‌خواه سیاسی و انحصارگرای ایدئولوژیِ مستقر. این هوشیاری را گاه شعر بر عهده می‌گیرد، گاه قصه و داستان و رمان، گاه سینما، گاه نقاشی و کاریکاتور، گاه مجسمه‌سازی و گاه موسیقی. مقاله‌ی سیاسی و اجتماعی اما به‌دور از عناصر مجاز و استعاره و صور خیال، روراست‌ترین و صریح‌ترین بیان و روشنگریِ ناگزیر، در مسیر تعیین تکلیف تمامیت‌خواهیِ مستقر در این مملکت است.
این مقاله‌ها تلاش کرده‌اند پیرامون تودرتویی‌ها، پیچیده‌‌گی، نادیده‌ها و مفاهیم نهان برهه‌یی از تاریخ ایران روشنگری کنند؛ برهه‌یی که به‌قول احمد شاملو «سرمایش از درون / درک صریح زیبایی را پیچیده می‌کند». کلمات و سطور این کتاب تلاش کرده‌اند در مسیر چنین روشنگری‌یی قلم زده باشند و اسنادی باشند برای پاسخ به رسالت و ضرورت روشنفکری در پیچیده‌ترین فصل سرد حائل «درک صریح زیبایی».
[باوری ریشه‌دار در ذهن و ضمیرم جاری‌ست که هنر، فرهنگ، شعر، ادبیات، موسیقی و سینمای ایران، سخت گرفتار دیکتاتوری‌های موروثی هستند و تا خود را با این وضعیت تعیین تکلیف نکنند، نه خود در گشایش معناها و اهداف‌شان به آرامش می‌رسند و نه به رسالت خود پاسخ داده‌اند.]
بهمن ۱۴۰۲
