در سالهای اخیر شاهدیم که زبان فارسی در معرض ورود انواع واژههای غیر فارسی به ساختار و صرف و نحو آن واقع شده است. ورود حجم قابل توجه واژگان انگلیسی به نوشتارها و گفتارها، اعلام خطر میکند که واژگان فارسی به حاشیه میرود، از گفتار با آنها خودداری میشود و بانهایت تأسف، «زبان» بهعنوان معیار هویت ملیمان آسیبهای بسیار میبیند.
یکی از علل تهدید علیه زبان فارسی، وفور ارائهی اطلاعات بر روی شبکههای اجتماعی از جانب میلیونها کاربر با سطح بسیار متفاوت سواد و آگاهی، همراه با وفور استفاده از واژگان انگلیسی در لابهلای متون فارسی است. عامل مؤثر بر بروز این رویکرد، مبنای زبان انگلیسی در وسایل ارتباطی مثل کامپیوتر، موبایل و برنامههای کاربردی مثل تلگرام، فیسبوک، ایکس (توئیتر)، اینستاگرام و...هستند.
متأسفانه بسیاری منابع آموزشی بر روی اینترنت که با زبان فارسی ارائه میشوند، مخلوطی از فارسی ــ انگلیسی شدهاند. میلیونها کاربر مخاطبشان هم با همان فرهنگ و زبان، تولیدات خود را ترویج کرده و با همان فرهنگ و زبان، با دیگران گفتوگو میکنند و مینویسند؛ در حالی که واژگان یکیک نظیر آنها در زبان فارسی وجود دارد.
بیتوجهی در این مورد و اهمیت ندادن به یادآوریها و تذکرات نگاهبانان زبان فارسی در عرصهی پهناور اینترنت و روابط و مناسبات درونی، هشدار میدهد که «هویت ملی«مان دستخوش بیمبالاتیها و سپس تسخیر زبانهای غیر فارسی قرار گرفته است.
یادآوری یک تهدید و تجربهی تاریخی
ما مردم ایران چگونه بر گرد زبان فارسی، «هویت مشترک ملی» یافته و وارث غنیترین آثار فکری، فرهنگی، ادبی، شعری، هنری، فلسفی و علمی شدهایم؟ در تاریخ ایران چه بهایی برای آن پرداخته شده است؟ بیشک اشراف به این تاریخ و تحولات زبان فارسی، نقشی مؤثر بر جدیت نگاهبانی از «زبان»مان دارد.
یادآوری میشود که در حملهی اعراب به ایران در قرن اول هجری خورشیدی، اعراب تمام فشار و تهدید و سعیشان را بهکار بردند که «زبان فارسی» را براندازند تا ایران را «عرب» کنند. اما ایرانیان بهقیمت بسا جانهای گرامی در راه حفظ زبان فارسی، تسلیم تحمیل زبان عربی نشدند. اعراب همین کار را با مصریان کردند. آنها بر زبان و هویت ملی خود نایستادند و عرب شدند.
اکنون در عصر ارتباطات هم که زبان انگلیسی زبان اصلیِ استفاده از تکنولوژیهای ارتباطی است، پس از قرنها، چنان تهدیدی در کمین زبان فارسی نشسته است. این تهدید را جدی بگیریم.
ما میتوانیم بهراحتی از تمام دستآوردهای فناوری ارتباطی، با زبان فارسی استفاده کنیم و در نوشتهها و گفتارهایمان، مغلوب درهمآمیزیهای نابخردانهی «زبان»ها نشویم؛ تلفیقی که گاه کمبودهای محتوایی برخی را رنگآمیزی میکند و نیز بهطور عام ناشی از کمبود آگاهی دربارهی زبان زیبا، لطیف، پرشاخوبرگ و فرهنگمند فارسی میباشد.
عطف به اهمیت نکات فوق، ضروری است که در حفظ اصول، صرف و نحو، دستور زبان، واژگان و ادبیات فارسی بهعنوان ظرف آفریدن میراث ملی و تاریخی در آثار فکری، سیاسی، فرهنگی، هنری، ادبی و علمی و معیار «هویت ملی»مان، کوشا و مسؤل باشیم.